Əli ibn Abdu`r-RAHMAN əl-Huzeyfi


ALLAH`I ZİKR ETMƏK


www.islamevi.az


Bu kitab, DİNİ QURUMLARLA İŞ ÜZRƏ DÖVLƏT


KOMİTƏSİNİN 27/09/2006 tarixli № DK – 377d


 ilə nəşr edilmişdir.


saylı razılığı


Kitabın müəllif hüquqları qorunur.


2


ALLAH`I ZİKR ETMƏK


İzzət və əbədiyyətin yeganə sahibi, yerin


və göyün RƏBB`i ALLAH`a həmd olsun. Yax


şı və pis gündə həmd Onadır. Şəhadət edirəm


ki, ALLAH`dan başqa haqq ilah yoxdur. O,


Təkdir və şəriki yoxdur. Səltənət və əzəmət


sahibidir. Şəhadət edirəm ki, Peyğəmbərimiz


Muhəmməd Onun qulu və Rəsuludur. Pey


ğəmbərlərin ən üstünüdür. ALLAH`ım! Qu


lun və Rəsulun Muhəmmədə, əhli-beytinə və


səhabələrinə xeyir-dua və salam et; onları


bərəkətli et.  


Bundan sonra; ALLAH`dan layiqincə


qorxun və Ona itaət edin! Qəzəbindən və əza


bından çəkinin! Çünki ALLAH`ın Q qəzəbi


şiddətli və əzabı da dəhşətlidir. Heç bir əmə


liniz, RƏBB`iniz üçün gizli qalmaz.   


ALLAH`ın qulları! RƏBB`iniz Q belə


buyurur:


3


“Ey iman gətirənlər! ALLAH`ı çox zikr


edin! Onu səhər-axşam təqdis edib şəninə


təriflər deyin!”1


 Hörmətli müsəlmanlar! ALLAH`ı Q zikr


etmək, ALLAH`ın Q həvəsləndirdiyi və dai


ma etməyi buyurduğu bir işdir. ALLAH Q,


zikri, Ona Q yaxınlaşdıran bir vasitə edib


ALLAH`ı Q zikr edən üçün böyük savab və


əzabdan qurtuluş vəd etmişdir. ALLAH Q


belə buyurur:  


“ALLAH`ı çox zikr edən kişilər və


qadınlar üçün (axirətdə) məğfirət (bağışlanma) və


böyük bir mükafat (Cənnət) hazırlamışdır!”2


lullah  


Zikr, dilə asan, amma çəkidə ağırdır. Rəsu


bunun belə olduğunu və ALLAH`ı Q


zikr etməyin, əməllərin ən fəzilətlisi və sözlərin ən


1 əl-Əhzab surəsi, 33/41-42.


2 əl-Əhzab surəsi, 33/35.


4


,


yaxşısı olduğunu bildirir. Əbu`d-Dərdadan


Rəsulullahın  


belə buyurduğu rəvayət edilir:


“Əməllərinizin ən xeyirlisini, Məlikinizin qa


tında ən dəyərli olanı, dərəcələriniz içində ən yüksəyi,


sizin üçün qızıl və gümüş yığmaqdan daha xeyirli,


düşmənlə qarşılaşıb onların boyunlarını vurmağınız


dan, onların da sizin boynunuzu vurmasından daha


xeyirli olan bir şey sizə bildirimmi?”  


Səhabələr: “Bildir ey ALLAH`ın Rəsu


lu!” dedilər. Belə buyurdu:


“ALLAH`ı zikr etməkdir.”3  


ALLAH`ı Q zikr etmək; ALLAH`a Q


isim və kamal sifətləri ilə tərif etmək, Ondan


Q istəmək və ALLAH`ı Q Ona layiq olmayan


şeylərdən tənzih etməkdir. ALLAH`ı Q zikr


etmək, bədəni ibadətlərdə olduğu kimi, fel


(davranış), dil və qəlb ilə olur. Zikrin ən


üstünü, qəlbin ixlaslı olduğu, fel və dillə


edilən zikrdir. Namaz, həcc, ALLAH Q yolun


3 ət-Tirmizi. Əhməd ibn Hənbəl. əl-Hakim.


5


da cihad kimi... Sonra dil ilə qəlbin birlikdə


etdiyidir. Sözlə edilən zikrin ən fəzilətlisi


Quran-i Kərim oxumaqdır. Çünki Quran-i


Kərim, qəlblərin həyatı, ağılların nuru və


doğru yoldur. ALLAH`ın Q razılığını və


Nəim cənnətlərini qazandırır. Şeytandan


qoruyur və RAHMAN`a yaxınlaşdırır. Quran


oxumaq ibadət, mənası haqda düşünmək isə


qurtuluş və səadətdir.  


İbn Məsud


, Rəsulullahın  


buyurduğunu rəvayət edir:  


belə


“Kim ALLAH`ın Kitabından bir hərf oxusa,


ona bir həsənə verilir. Həsənə, on misli ilədir. “Əlif,


Ləm, Mim” bir hərfdir demirəm. Deyirəm ki, Əlif bir


hərfdir, Ləm bir hərfdir, Mim bir hərfdir.”4  


Əbu Sə`id əl-Xudridən


hın  


, Rəsululla


qüdsi bir hədisdə belə buyurduğu


rəvayət edilir:


4 ət-Tirmizi.


6


“ALLAH belə buyurur: “Quran (oxumaq) ki


mi, məni zikr etməyə və məndən bir şey istəməyə


mane olarsa o kimsəyə istəyənlərə verilənlərin ən


üstününü verərəm. ALLAH`ın kəlamının digər


sözlərə üstünlüyü, ALLAH`ın yaratdıqları üzə


rindəki üstünlüyü kimidir.”5  


ALLAH`ı Q zikr etmək, Rəsulullahdan  


sabit olduğu şəkildə edilməlidir. “Subhan`ALLAH


/ ALLAH`ı hər növ nöqsandan tənzih edirəm”,


“Əlhəmduli`lləh / ALLAH`a həmd olsun”, “Lə


ilahə ill`ALLAH / ALLAH`dan başqa haqq ilah


yoxdur”, “ALLAH`u Əkbər / ALLAH ən böyük


dür”, “Lə havlə vələ quvvətə illə billəhi`l-ALİYYİ`l


AZİM / Güc və qüvvət ancaq ulu və uca ALLAH


ilədir” və buna bənzər Saf Sünnədə sabit olan zikr


növləri kimi...


Səmura ibn Cundubdan


lahın  


, Rəsulul


belə buyurduğu rəvayət edilir:  


5 ət-Tirmizi.


7


“ALLAH`ın ən sevimli dörd sözü bunlardır:


“Subhan`ALLAH / ALLAH`ı hər növ nöqsandan


tənzih edirəm”, “Əlhəmduli`lləh / ALLAH`a həmd


olsun”, “Lə ilahə ill`ALLAH / ALLAH`dan başqa


haqq ilah yoxdur”, “ALLAH`u Əkbər / ALLAH ən


böyükdür”. Hansı ilə başlasan sənə heç bir zərəri


yoxdur.”6  


Yenə Səmura ibn Cundubdan  


rəvayət edilən bir hədisdə, Rəsulullah  


buyurur:  


belə


“Bunlar, Qurandan sonra sözlərin ən fəzi


lətlisidir və bunlar Qurandandır.”7


Əbu Musa əl-Əş`ari


, Rəsulullahın  


belə buyurduğunu rəvayət edir:  


6 Muslim.


7 Əhməd ibn Hənbəl.


8


“Lə havlə vələ quvvətə illə billləh / Güc və


qüvvət ancaq ALLAH ilədir” de. Çünki bu, cənnət


xəzinələrindən bir xəzinədir.”8


Bəşəriyyətin Seyyidinə  


xeyir-dua və


salam etmək də ALLAH`ı Q zikr etməkdir.


ALLAH`ı Q, bidət şəkillərdə və sonradan uydu


rulmuş sözlərlə zikr etmək olmaz! Aişənin  


Peyğəmbərdən  


rəvayət etdiyi bir hədisdə belə


buyurulur:


“Kim, əmrimiz olmayan bir əməl etsə, o,


rədd edilmişdir.”9  


Zikrin bir qismi müəyyən saylarla və


vaxtlarla məhdudlaşır. Namazlardan sonra


edilən zikrlər, səhər və axşam edilən zikrlər


və müəyyən səbəblərlə edilən zikirlər kimi...


Zikrin bir qısmi isə heç bir sayla və ya vaxtla


məhdudlaşmır. Müsəlman, önə keçənlərdən


8 əl-Buxari. Muslim.


9 əl-Buxari. Muslim.


9


ola bilmək üçün hər halda daima ALLAH`ı Q


zikr etməyə çalışmalıdır. Muazın  


belə


dediyi rəvayət edilir: Rəsulullah  


buyurur:  


belə


“Adəm oğlu, ALLAH`ı zikr etməkdən daha


çox onu ALLAH`ın əzabından qurtaracaq bir əməl


etmədi.”


Dedilər ki: “ALLAH yolunda cihad


etmək də mi?”


“ALLAH yolunda cihad etmək də; ancaq


qılıncı ilə, öldürülənə qədər vuruşmasından başqa”


buyurdu.”10  


Müsəlmanın, böyük savab qazanmaq


üçün səhih yollardan nəql edilən və bir çox


mənanı əhatə edən zikr sözlərinə, digər zikr


növləri ilə birlikdə davam etməsi daha gözəl


dir. Cuveyriyədən  


bu rəvayət edilir:  


“Peyğəmbər  


səhər namazını qıldıq


dan sonra Cuveyriyənin yanından getdi. O,


10 İbn Əbi Şeybə. ət-Tabərani.


10


ALLAH`ı Q zikr edirdi. Zöhr namazına yaxın


o, eyni şəkildə oturarkən Rəsulullah  


geri


döndü və “Hələ də, səni tərk etdiyim haldamı


oturursan?” buyurdu. Cuveyriyə “Bəli” deyin


cə belə buyurdu:  


“Səndən sonra üç dəfə bu dörd sözü söylə


dim ki, əgər onlar sənin gün ərzində söylədiklərinlə


tərəzidə çəkilsə, onlardan daha ağır olardı:


Yaratdıqlarının sayısı, Onun rizası, ərşinin ağır


lığı və kəlmələrinin çoxluğu qədər həmd edərək,


ALLAH`ı bütün nöqsanlardan tənzih edirəm.”11  


Əbu Umamədən


, Rəsulullahın  


belə buyurduğu rəvayət edilir:


“Sənə, gündüz-gecə və gecə-gündüz zikr


etməkdən daha üstün və daha xeyirli olanını xəbər


verimmi? Belə deməndir: “Yaratdıqları sayısı qədər


ALLAH`ı bütün nöqsanlardan tənzih edirəm.


Yaratdıqları dolusunca ALLAH`ı bütün nöqsan


lardan tənzih edirəm. Yerdə və göydə olanların sayısı


11 Muslim.


11


qədər ALLAH`ı bütün nöqsanlardan tənzih edirəm.


Yerdə və göydə olanların dolusunca ALLAH`ı bütün


nöqsanlardan tənzih edirəm. Kitabı`nın saydığı sayı


qədər  ALLAH`ı bütün nöqsanlardan tənzih edirəm.


Hər şeyin sayısı qədər ALLAH`ı bütün nöqsanlardan


tənzih edirəm. Hər şeyin dolusunca ALLAH`ı bütün


nöqsanlardan tənzih edirəm.” Əlhəmdulilləh də eyni


şəkildə söylə.”12


Başqa bir rəvayətdə isə “Eyni şəkildə


təkbir gətir” buyurur.13  


Ey müsəlman! Şübhəsiz sən ALLAH`ı Q


nə qədər zikr etsən də, Onu Q nə qədər tərif


ləsən də, Ona Q olan tərifi saya və Onu Q la


yiqincə zikr edə bilməzsən. Ülvi və süfli


aləmlərin, ALLAH`ı Q daima zikr və təsbih


etdiyini xatırla! Ümumiyyətlə, ancaq insanların


12 ən-Nəsai. İbn Hibban.


13 ət-Tabərani.


12


və cinlərin kafirləri bu qulluğun şərəfindən və


izzətindən uzaqdırlar. ALLAH Q belə buyurur:


“Yeddi göy, yer və onlarda olanlar


(bütün məxluqat) ALLAH`ı təqdis edir. Elə bir


şey yoxdur ki, ALLAH`a tərif deyib Ona şükür


etməsin, lakin siz onların (dillərini bilmədiyiniz


üçün) təqdisini anlamazsınız. (ALLAH) həqi


qətən, həlimdir, bağışlayandır!”14


Ey ALLAH`ın qulu! Zikr edənlərdən və


xeyirdə önə keçənlərdən ol! ALLAH Q belə


buyurur:  


“Səhər-axşam yalvararaq, qorxaraq, sə


sini qaldırmadan ürəyində RƏBB`ini yad et


və qafillərdən olma!”15


ALLAH məni və sizi uca Quran ilə


bərəkətli etsin!


14 əl-İsra surəsi, 17/44.


15 əl-Ə`raf surəsi, 7/205.


13


Aləmlərin RƏBB`i ALLAH`a həmd ol


sun. O, RAHMAN və RAHİM`dir. Din günü


nün sahibidir. RƏBB`imə həmd və şükr edi


rəm. Ona tövbə edir və Ondan bağışlanma


diləyirəm. Şəhadət edirəm ki, ALLAH`dan


başqa haqq ilah yoxdur. O, təkdir və şəriki


yoxdur. Şəhadət edirəm ki, Peyğəmbərimiz


Muhəmməd Onun qulu və Rəsuludur.


Vədində doğru və etibarlıdır. ALLAH`ım!


Qulun və Rəsulun Muhəmmədə, ailəsinə və


bütün əshabına xeyir-dua və salam et; onları


bərəkətli et.


Bundan sonra, ALLAH`dan layiqincə


qorxun ey müsəlmanlar! Arzu və istək


lərinizin sizi azdırmasından çəkinin! Bilin ki,


ey ALLAH`ın qulları; ALLAH Q, Onu Q zikr


etməyə görə, kəlmələrin ifadə edə bilməyəcəyi


qədər, sayısız savab vermişdir. Mömin,


ALLAH`ı Q zikr etməyin nəticəsini bu


dünyada görür. Axirətdəki mükafatı isə daha


böyük və daimidir. ALLAH`ı Q zikr etməyin


bir qarşılığı da, ALLAH`ın Onu Q zikr edəni


14


mələkləri yanında xatırlamasıdır. ALLAH Q


belə buyurur:


“Belə olduqda siz (itaətlə) Məni xatır


layın ki, Mən də sizi yada salım! Mənə şükür


edin, Məni danmayın!”16


ALLAH Q, zikr edənlərlə bərabər olur.


Əbu Hureyrə


,


Rəsulullahın  


buyurduğunu rəvayət edir:


belə


“ALLAH Q belə buyurur: “Mən, qulumun


haqqımda zənn etdiyi kimiyəm. Məni zikr et


dikcə onunlayam. Məni öz nəfsində xatırlasa,


mən də onu öz nəfsimdə xatırlayaram. Məni


bir topluluq içində xatırlasa, mən də onu


onlardan daha xeyirli bir topluluq içində


xatırlayaram.”17  


16 əl-Bəqərə surəsi, 2/152.


17 əl-Buxari. Muslim.


15


Zikrin mükafatlarından biri də, qəlbin


hüzura qovuşması, sabit və yəqin olmasıdır.


ALLAH Q belə buyurur:


“O kəslər ki, ALLAH`a iman gətirmiş və


qəlbləri ALLAH`ı zikr etməklə aram tapmış


dır. Bilin ki, qəlblər (möminlərin ürəkləri) yal


nız ALLAH`ı zikr etməklə aram tapar!”18


Zikrin bir başqa nəticəsi isə qəlbdə


ALLAH Q sevgisinin yetişməsi və imanın art


masıdır. Bununla işlər asanlaşar və könüllər ra


hatlaşar. Müsəlman, bununla özünü şeytanın


hiylələrindən qoruyar. Haris ibn əl-Haris əl


Əş`aridən


, Peyğəmbərin  


ğu rəvayət edilir:


belə buyurdu


“ALLAH, Yəhya ibn Zəkəriyyaya, İsrail


oğullarına buyurması üçün beş söz əmr etdi.


Onlardan biri, ALLAH`ı zikr etməkdi. Şübhəsiz


bu, düşmənin sürətlə arxasınca gələn bir adam


18 ər-Ra`d surəsi, 13/28.


16


misalında olduğu kimidir. Möhkəm bir qalaya


çatdıqda özünü onlardan qoruyar. Qul da belədir.


Özünü şeytandan ancaq ALLAH`ı zikr etməklə


qoruya bilər.”19  


Zikrin mükafatlarından biri də günah


lara kəffarə olması və çətinlikləri yox etməsi


dir. Ümumi olaraq söyləmək lazımdır ki, zik


rin savabı, sayıla bilinməyəcək qədər çoxdur.  


ALLAH`ın qulları!  


“Həqiqətən, ALLAH və Onun mələkləri


Peyğəmbərə salavat göndərirlər (xeyir-dua


verirlər). Ey iman gətirənlər! Siz də ona


salavat göndərib (onun üçün salavat deyib)


layiqincə salamlayın!20


Əli ibn Abdu`r-RAHMAN əl-Huzeyfi


10.02.1422 hicri


19 ət-Tirmizi. İbn Hibban.


20 əl-Əhzab surəsi, 33/56.


17